O Lignowach Szlacheckich
(opracowała: Krystyna Gierszewska)
"Lignowy Szlacheckie wczoraj i dziś"

Lignowy Szlacheckie, to jedna z większych wsi położona w gminie Pelplin (powiat Tczew, województwo pomorskie). Rozciąga się po obu stronach drogi krajowej nr 1, około 21 km na południe od Tczewa w kierunku Bydgoszczy. Położona jest na wzgórzach, które od wschodniej strony przechodzą w dolinę Dolnej Wisły. Wieś liczy około 750 mieszkańców i leży na obszarze regionu zwanego Kociewiem. Wieś nie ma nazw ulic, ale mieszkańcy wsi sami od wielu pokoleń podzielili wieś na "dzielnice", które nazwą są kojarzone z ich dawnymi właścicielami. Stąd się wzięły nazwy: Lindałowo, Gintrowo, Niziny - Lądy, Góry, Zaparowa, Kujawowo i Środek.
Z kart historii
- I-IV w n.e. obszar dzisiejszej wsi był już zamieszkały, świadczą o tym znaleziska monet i odkryte cmentarzyska,
- X w. istniało koliste grodzisko wyżynne, którego część zachowała się ponad wąwozem nieopodal wsi w kierunku Rudna. Północna jego część została zerwana przez budowę żwirowni,
- XIII w. na obszarze zaginionej osady Clessowe czyli Kleszczewo powstała wieś Lignowy zwana wówczas Clenis,
- 1229 r. pojawiła się pierwsza wzmianka o wsi zwanej wówczas Clenis. W roku tym książęta pomorscy Świętopełk i Sambor II wykonawcy testamentu zmarłego brata Warcisława przekazali wieś Clenis klasztorowi Cystersów w Oliwie.
- 18.05.1282 r. książę pomorski Mestwin II (MściwójII) na mocy ugody zawartej w Miliczu odstąpił ziemię gniewską, a w tym wieś Lignowy (Liebenau) Zakonowi Krzyżackiemu; Krzyżacy wysiedlili ludność polską, a na ich miejsce sprowadzili kolonistów niemieckich zwanych Feterakami lub Fetrami (Fetter- Boden - tłusta gleba). Od tego momentu, aż do roku1945 wieś była ośrodkiem bogatej, swoistej grupy etnograficznej Kociewia, wywodzącej się od osadników niemieckich - Feteraków,
- 1301 r. nazwa wsi brzmiała Lywnow,
- 1314 r. wieś nosiła nazwę Libenow,
- 1320 r. Krzyżacy rozpoczęli budowę gotyckiego kościoła parafialnego (budowa trwała ok. 200 lat),
- 1363 r. proboszcz lignowski przebywał w Awinionie i uzyskał dla wiernych liczne odpusty,
- 1386r. - 1396 r. mieszkańcy wsi wspólnie z innymi wioskami kopali rowy i usypywali wały zabezpieczając w ten sposób nizinne grunty przed częstymi powodziami,
- 1466 r. po II Pokoju Toruńskim wieś wraz z Pomorzem wróciła do Polski. Na byłych terenach zakonnych utworzono starostwa; Lignowy stały się specjalnym starostwem niegrodowym, dobrem szlacheckim (stąd jej dzisiejszy drugi człon w nazwie); dzierżawcy wpłacali do kasy królewskiej czynsz gruntowy,
- 1488 r. - 1784 r. właścicielami wsi były różne zamożne rodziny m.in. Thiedemannów-Giese, Konopackiego (późniejszego wojewody pomorskiego), Przyjemskiego, Weyherów, Gerharda Denhofa (późniejszego wojewody pomorskiego), Sieniawskich, Czartoryskich,
- 1534 r. wieś funkcjonowała pod nazwą Lebnow,
- ok. 1557 r. wyznawcy nauk Marcina Lutra na 40 lat przejęli parafię i kościół, w którym zburzyli dwa ołtarze, przebudowali wieżę, a wnętrze pokryli gorszącymi malowidłami,
- 1596 r. biskup kujawski Hieronim Rozrażewski odzyskał parafię od luteran i przekazał ją ponownie katolikom (ludność polska chętnie przyjęła nowego proboszcza lecz niemieccy gburzy, napadli na jego dom i wybili okna),
- 1626 r. i 1655 r - 1660 r. wieś na skutek wojen szwedzkich została znacznie zniszczona, a mieszkańcy płacili wysokie kontrybucje,
- 1629 r. starostwo lignowskie zostało połączone ze starostwem kościerskim; ostatnim starostą lignowskim był generał ziem podolskich Adam książę Czartoryski,
- 1686 r. we wsi istniał tzw. "szpitalik" (dom starców),
- 1731 r. przy kościele powstało bractwo różańcowe,
- 03.12.1768 r. zawarto w Lignowach ugodę o utrzymanie w dobrym stanie wałów i kanałów na Nizinie Walichnowskiej (ugoda była uzupełnieniem porozumienia z 24.07.1590 r.),
- 1769 r. wieś nosiła nazwę Libnowy,
- 12.02.1807 r. podczas kampanii Napoleona w okolicach wsi kwaterował wódz legionów polskich Jan Henryk Dąbrowski i jego dywizja oczekując wzmocnienia siłami francuskich regimentów,
- 1842 r. w Lignowach urodził się ks. Antoni Neubauer; święcenia kapłańskie w 1867 r., poseł sejmu pruskiego w latach 1885-1903, w latach 1898-1903 również w parlamencie Rzeszy niemieckiej, zmarł w Pelplinie w 1915 roku,
- 1849 r. - 1850 r. działał we wsi oddział "Ligi Polskiej" Kwidzyńsko-Gniewskiej (masowej organizacji ludu polskiego), dyrektorem był miejscowy proboszcz Antoni Pomieczyński,
- 1854 r. powstał "Związek Panien pod opieką Najświętszej Marii Panny" powołany przez miejscowego proboszcza Antoniego Pomieczyńskiego,
- 1906 r. wybuchł strajk szkolny wśród uczniów, którzy nie chcieli uczyć się po niemiecku,
- 1913 r. założona została Ochotnicza Straż Pożarna, pierwszym prezesem liczącej 13 członków straży był Józef Jabłoński, w maju 1993 r. z okazji 80-lecia jednostka otrzymała sztandar,
- do 1920 r. największymi właścicielami ziemskimi byli koloniści niemieccy Senkpiel i Lindau, a dzierżawcami m.in. Riemann, Ulrich i Munchmeyer. Ich gospodarstwa liczyły od 400 do 900 morgów ziemi. Wybudowali piękne domy wzorowane na dawnych dworach. Kiedy ziemia pomorska powróciła do Polski, gospodarstwa te zostały rozparcelowane,
- 1927 r. istniała szkoła dwuklasowa (nauczano po niemiecku); 1 nauczyciel,
- 1928 r. istniała mleczarnia,
- II wojna światowa - większość polskiej ludności wsi wysiedlono do Generalnej Guberni, a ich gospodarstwa przekazano Niemcom besarabskim. Po wojnie do wsi wrócili prawowici właściciele oraz osadnicy z Pomorza i centralnej Polski,
- 1945 r. wieś liczyła 856 mieszkańców,
- 01.09.1948 r. powstało Przedszkole, do którego uczęszczało ok. 30 dzieci,
- 28.01.1950 r. właściciele 38 gospodarstw rolnych utworzyli "Rolniczy Zespół Spółdzielczy Dobrobyt - Lignowy", do którego wnieśli 216,8 ha jako wkład członkowski. Rejestracja w sądzie dnia 06.03.1950 r. Obecna nazwa: Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna "Dobrobyt"
- 13.05.1960 r. zawiązało się Koło Gospodyń Wiejskich, pierwszą przewodniczącą została Apolonia Kwiatkowska, a po niej Teresa Tokarska. W roku 2004 Koło reaktywowano, a przewodniczącą została Krystyna Gierszewska,
- 1960 r. dotkliwa powódź - ulewne deszcze zalały domostwa i pola leżące na Nizinach,
- 1963 r. wybudowano remizę, która powstała w miejscu drewnianej szopy,
- 1966 r. w istniejącej szkole nauczano dzieci w klasach 1-7 (klasę 8 w nowo wybudowanej szkole w Rudnie),
- 1979 r. odlany został dzwon na cześć papieża Polaka, Jana Pawła II z okazji jego pierwszej pielgrzymki do ojczyzny; dzwon znajduje się na wieży kościoła,
- 1983 r. powstała Szkoła Podstawowa - klasy 1-3
- 1988 r. odrestaurowano przydrożną figurę św. Antoniego z dzieciątkiem. Fundatorką była mieszkanka wsi Wanda Plutowska, a przeprowadził ją artysta z Gdańska Edmund Jackowski,
- 1996 r. przywrócono drugi człon w nazwie wsi. Odtąd wieś nazywa się Lignowy Szlacheckie,
- 1998 r. uruchomiono Przedsiębiorstwo Eksploatacji Rurociągów Naftowych "Przyjaźń" Stacja Pomp Nr 1
- 1998 r. odbyły się "Jasełka". Przygotowały je dzieci ze Szkoły Podstawowej. Jasełka dały początek wystawianym co roku przedstawieniom teatralnym,
- 11.11.2004 r. obchodzono po raz pierwszy "Marcinowe Obyczaje" - uroczystość kulturalną poświęconą św. Marcinowi, patronowi miejscowego kościoła. Inicjatorem było Koło Gospodyń Wiejskich,
- 11.11.2005 r. rozpoczęła działalność Parafialna Świetlica Środowiskowa,
- 29.11.2005 r. oddano do użytku nową drogę asfaltową na osiedle Lindałowo,
- 30.06.2006 r. wpisano dwa lignowskie produkty "fefernuski kociewskie" i "grochowinki kociewskie" na Listę Produktów Tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Zgłosiła je mieszkanka Krystyna Gierszewska,
- 04.07.2006 r. powstało Stowarzyszenie Kociewskie Forum Kobiet,
- 01.09.2008 r. Przedszkole i 3-klasową Szkołę Podstawową, włączono do Zespołu Kształcenia i Wychowania w Rudnie, a ich siedzibą został budynek dotychczasowej Szkoły Podstawowej.
Na temat pochodzenia nazwy Lignowy istnieje kilka różnych wersji. Na ogół przyjmuje się etymologię niemiecką, wywodząc ja od przymiotnika lieb (kochany, miły). Lignowy to miejsce przyjazne, ulubione, miłe, wybierane do osadzania się i do zamieszkania. Możliwa jest także polska etymologia tej nazwy. Można by powiązać ją z nazwą osobową np. Lubień. Zatem dzisiejsze Lignowy wywodziły się z pierwotnej formy Lubieniewo.
Kościół

W Lignowach Szlacheckich znajduje się zabytkowy, XIV wieczny kościół parafialny pod wezwaniem św. Marcina i św. Małgorzaty. Jest jednym z większych kościołów wiejskich na Pomorzu. Zbudowany został w stylu gotyckim w latach 1320-1520 z fundacji zakonu krzyżackiego, potwierdzonej w dokumencie z 1340 roku, wydanym przez komtura gniewskiego Hermana Kuhdorfa, w którym mowa jest o 24 morgach przeznaczonych na utrzymanie kościoła. Postawiono go na bagnie, które osuszono i powbijano w nie drewniane pale. Kościół budowano w czterech etapach. Najpierw zbudowano prezbiterium, następnie nawę i czworoboczną wieżę. Był wielokrotnie przebudowywany. W czasie wojen szwedzkich kościół został znacznie uszkodzony. Nad prezbiterium znajduje się gotyckie sklepienie kryształowe powstałe w latach 1510-1520. W centrum prezbiterium znajduje się barokowy ołtarz z XVII wieku, którego renowacje ukończono w 2000 roku. Po dwóch stronach nawy znajdują się neogotyckie ołtarze Maryi i Jezusa, odrestaurowane w 1998 roku. Kruchta i zakrystia mają sklepienie krzyżowo-żebrowe, jednak w kruchcie jest ono zasłonięte drewnianym stropem, dającym możliwość dojścia na chór. Podczas II wojny światowej zburzona została wieża, którą w 1954 roku odbudowano. W nawie wykonano strop drewniany (było sklepienie palmowe, które podtrzymywały trzy granitowe ośmioboczne kolumny). Jedna z tych kolumn służy za podstawę Bożej Męki przy drodze do Walichnów, a z fragmentu drugiej kolumny wykonano kropielnicę (1863 r.), która umieszczona jest w kruchcie kościoła. Na południowej ścianie zakrystii znajduje się zegar słoneczny z 1690 roku skonstruowany przez cystersów z Pelplina.

Proboszczowie Parafii w Lignowach Szlacheckich od 1816 r.
Binerowski Ludwik 1816 - 1838
Pomieczyński Antoni 1838 - 1857 (dziekan gniewski 1837 - 1857)
Wierciński Wojciech 1857 - 1859
Ratkowski Paweł 1859 - 1878
Hammer Albert 1878 - 1881
Wygocki Jan 1881 - 1916
Schultz Brunon 1916 - 1927
Prabucki Paweł VIII - IX 1927 (obecnie trwa proces beatyfikacyjny)
Filarski Franciszek1927 - 1931 (dziekan gniewski 1929-1931)
Baniecki Feliks 1931 - 1938
Bartkowski Tadeusz 1938 - 1947
Licznerski Alojzy 1948 - 1954
Lewandowski Józef 1954 - 1955
Bartkowski Tadeusz 1955 - 1981
Mering Wiesław 1981 - 1983
Hościłowicz Mieczysław 1983 - 1984
Parszyk Joachim 1984 - 1986
Styn Zdzisław 1986 - nadal (dziekan gniewski od 21.11.1988 - nadal)